Money Control en crypto: een nieuw tijdperk van fiscale datamining in België

De Belgische federale regering werkt aan een wettelijk kader dat de fiscus toelaat om het volledige Belgische bankwezen door te lichten via datamining (Money Control). Wat tot nog toe een uitzonderlijke onderzoeksmaatregel was, zou voortaan structureel en geautomatiseerd worden geïntegreerd in de fiscale controlesystemen. Deze evolutie valt niet los te zien van de bredere digitalisering van belastinghandhaving, en heeft in het bijzonder gevolgen voor belastingplichtigen die activa aanhouden of realiseerden in de cryptowereld. We wezen er in een eerder artikel al op dat de fiscale controle op crypto steeds verder wordt opgedreven. Met het nieuwe datamining-model komt de overheid opnieuw een stap dichter bij wat stilaan aanvoelt als de opening van een nieuw jachtseizoen op onverklaarde vermogensstromen.

1. Van klassieke controle naar geautomatiseerde datamining

Het Centraal Aanspreekpunt bij de Nationale Bank (CAP) bevat reeds gegevens die door financiële instellingen worden gerapporteerd, zoals het bestaan van bankrekeningen en de halfjaarlijkse banksaldi (op 30 juni en op 31 december van het jaar). Het nieuwe systeem gaat aanzienlijk verder en voorziet in de mogelijkheid om deze gegevens automatisch te koppelen aan fiscale databanken die informatie bevatten over inkomen, onroerend goed, contractuele financiële verplichtingen en crypto-gegevens.

2. Money Control en crypto: screening van de volledige bevolking

De essentie van Money Control bestaat erin dat niet langer enkel bij concrete aanwijzingen van fraude bijkomende data worden opgevraagd. In de plaats daarvan wordt een voorafgaande screening van de volledige bevolking de basis voor latere handhaving, waardoor de fiscus onmiddellijk zicht krijgt op vermogensbewegingen die niet overeenstemmen met aangegeven inkomsten. Belangrijk is dat ook verschillende databases met elkaar vergelijken gaan kunnen worden. Denk hier onder andere aan transacties op crypto-exchanges en belastingaangiften.

De fiscus vertrekt bovendien van de stelling dat buitenlandse rekeningen, inclusief rekeningen bij crypto-exchanges, moeten worden aangegeven bij het Centraal Aanspreekpunt. Dit standpunt wordt verder versterkt door een wetsontwerp dat momenteel in het parlement wordt besproken en waarin uitdrukkelijk wordt voorzien dat buitenlandse cryptorekeningen onder de meldplicht vallen. In combinatie met de gegevens die de Belgische fiscus in de toekomst, op grond van de nieuwe Europese DAC8-richtlijn, zal ontvangen van buitenlandse exchanges, wordt het via datamining bijzonder eenvoudig om te identificeren welke belastingplichtigen wel degelijk over een buitenlandse cryptorekening beschikken maar deze niet hebben gemeld en derhalve mogelijks belastbare inkomsten niet hebben aangegeven. Zodra de ontvangen gegevens worden gekoppeld aan de CAP-databank, heeft de administratie onmiddellijk zicht op welke tegoeden ontbreken in de meldingen. Een dergelijke discrepantie kan automatisch worden gedetecteerd en aanleiding geven tot een controle door de fiscus.

Daarnaast maakt het dataminingmodel het mogelijk om de aangegeven inkomsten van een belastingplichtige rechtstreeks te koppelen aan de transacties op buitenlandse crypto-exchanges. Denk bijvoorbeeld aan een persoon met een modaal salaris die plots drie BTC aankoopt. Dergelijke aankoop kan als atypisch worden gemarkeerd, louter op basis van de disproportie tussen het inkomen en de omvang van de cryptotransactie. Deze geautomatiseerde selectie kan vervolgens worden doorgestuurd naar een controleur, die dan onderzoekt hoe iemand met een gemiddeld loon de middelen heeft verworven om drie BTC te financieren. In dat stadium zal de betrokken belastingplichtige de oorsprong van deze gelden moeten kunnen aantonen.

In de praktijk merken we dat veel cliënten in het verleden, vaak door onwetendheid of door tegenstrijdige informatie, één of meerdere fiscale fouten hebben begaan. Met de komst van Money Control zullen dergelijke situaties in de toekomst veel sneller zichtbaar worden voor de administratie.

3. Uit het zicht van de fiscus blijven?

Een van de weinige manieren waarop belastingplichtigen vandaag nog aan het directe zicht van de fiscus zouden kunnen ontsnappen, is het aanhouden van cryptoactiva op een non-custodial wallet en het uitvoeren van transacties via gedecentraliseerde platformen. Dat biedt echter slechts een tijdelijke vorm van onzichtbaarheid. Zodra deze activa worden omgezet naar fiat en op een bankrekening terechtkomen, ontstaat een onmiddellijk spoor dat door Money Control wordt opgepikt. Op dat ogenblik wordt de vermogensstroom automatisch gedetecteerd en komt ze alsnog in beeld bij de administratie.

4. Transparantie, rechtsbescherming en toekomst

De legitimiteit van Money Control hangt nauw samen met de transparantie van de selectiecriteria en de waarborgen die worden ingebouwd. Daarnaast wordt luidop de vraag gesteld of dit het recht op privacy niet schendt. Een systeem dat belastingplichtigen identificeert zonder dat zij weten welke logica of parameters daaraan ten grondslag liggen, plaatst de beginselen van behoorlijk bestuur onder druk. Vooral binnen de cryptowereld, waar het onderscheid tussen normale vermogensopbouw en belastbaar speculatief inkomen sterk afhangt van concrete feiten, kan een louter algoritmische voorselectie leiden tot misverstanden. De fiscus beschikt onmiskenbaar over de bevoegdheid om speculatieve winsten te belasten, maar die bevoegdheid veronderstelt een grondige analyse van de feitelijke context. Datamining kan signalen genereren, maar vervangt geen menselijke beoordeling. De vrees bestaat dan ook dat de bewijslast hier wordt omgekeerd.

Het bredere beleidskader evolueert tegelijk in hoog tempo. De meldplicht voor buitenlandse cryptowallets, de Europese MiCA- en DAC8-regels die leiden tot versterkte rapportering door exchanges, en de op komst zijnde algemene meerwaardebelasting op crypto creëren samen een omgeving waarin de administratie steeds meer informatie ontvangt uit zowel traditionele als digitale bronnen. Het Money Control-model vormt de koppeling tussen deze werelden: grote geldstromen vanuit crypto kunnen automatisch gelinkt aan de fiscale positie en aangifte van de belastingplichtige. Het oude idee dat crypto zich buiten het bereik van de fiscus bevindt, is in deze context niet langer houdbaar, zeker wanneer gebruik gemaakt wordt van custodial exchanges.

Belangrijk om te benadrukken is dat Money Control vandaag nog niet in werking is. Het systeem wordt momenteel besproken in het parlement, maar er is op dit moment nog geen wet gestemd die het effectief invoert. Voor cryptobeleggers wordt vooral 2027 een belangrijk ijkpunt: dan zullen buitenlandse crypto-exchanges voor het eerst informatie rapporteren aan de Belgische overheid op basis van de transacties en gegevens van 2026. Er is dus nog tijd om eventuele fiscale misstappen recht te zetten of om een doordachte strategie te bepalen vooraleer deze rapporteringsstroom volledig operationeel wordt.

Besluit

Money Control (indien gestemd) vormt een ingrijpende wijziging in de wijze waarop de fiscus vermogensstromen, en in het bijzonder cryptotransacties, in kaart brengt. Het sluit aan bij een bredere digitalisering van de fiscale handhaving, maar de uiteindelijke legitimiteit van dit systeem zal afhangen van de mate waarin het wordt omkaderd door duidelijke waarborgen en transparantie over de manier waarop belastingplichtigen geselecteerd worden. Voor wie actief is in crypto betekent dit dat fiscale transparantie en documentatie steeds belangrijker worden, zeker nu buitenlandse exchanges vanaf 2027 effectief zullen rapporteren aan de Belgische administratie. De komende jaren zullen bepalend zijn voor de manier waarop deze nieuwe instrumenten het fiscale landschap hervormen en voor de vraag in welke mate de overheid een evenwicht vindt tussen effectieve controle en de bescherming van individuele rechten. Het is in elk geval aangewezen om tijdig advies in te winnen en het eigen fiscale dossier correct te structureren vooraleer deze nieuwe realiteit volledig in werking treedt.

Indien u nog andere vragen hebt over crypto bekijk dan zeker onze Frequently Asked Questions (FAQ)

Afspraak

Christophe Romero Senne Verholle

christophe.romero@aeacus.tax senne.verholle@aeacus.tax